Mijn moeder
Geboren op 14 oktober 1930 in Driebergen – Rijssenburg als oudste dochter in een gezin met 4 kinderen. Ze had één zus en twee broers, haar vader werkte als metselaar en moeder was huisvrouw. Het was een arbeidersgezin en mijn moeder vertelde soms wat teleurgesteld dat ze niet heeft kunnen doorleren. Als jong meisje ging ze al, zoals dat werd genoemd, in betrekking en moest hard werken om een bijdrage aan het gezinsbudget te leveren. Ze heeft het ervaren als ongelijkheid omdat de jongere kinderen dat niet hoefden. Verder was het een streng religieus gezin waar vader de baas was en moeder alles een beetje met de mantel der liefde bedekte…en dat is nooit anders geweest voor zover ik me herinner. Het was een verdeeld gezin waar zelden of eigenlijk nooit harmonie was tussen de kinderen onderling en tussen de kinderen en vooral vader.
Mijn vader ontmoette ze tijdens een flaneer avond op de Slotlaan in Zeist, dat was in die jaren de manier om een partner te vinden. Zij trouwden op 10 maart 1955 en op de foto’s zie ik twee mooie jonge mensen die vol vertrouwen samen de toekomst tegemoet willen gaan.
Samen kregen zij in totaal vijf kinderen vier dochters en één zoon, geboren in 1956, 1958, 1962 en 1970. Dat zijn vier i.p.v. vijf data en dat klopt want op haar 40e kreeg zij nog een tweeling.
Mijn vader was een fabrieksarbeider en moeder had werkhuizen om samen te zorgen dat de rekeningen betaald konden worden. Het zal vast allemaal niet gemakkelijk zijn geweest, maar tot het laatst vertelde ze trots nooit een cent schuld te hebben gehad. Als kind begreep ik natuurlijk niet dat sommige dingen niet konden. Ik ben jaren een soort van boos geweest. Er is één foto van mij als voetballer bij Jonathan. Een heel team met de donker groene shirtjes en ik in een paar tinten lichter shirt. Hoe konden ze dat doen? Later toen ik zelf kinderen kreeg en de eindjes aan elkaar moest knopen begreep ik het. Ik mocht blij zijn dat ik wél op voetbal mocht ondanks de beperkte financiële middelen die er waren.
Op zaterdag ging mijn vader altijd vissen en in de middag met z’n allen op bezoek bij opa en oma Woudenberg, zondag op bezoek bij opa en oma van Remmerden. Vanaf mijn 8e denk ik gingen we ook weer naar de kerk. Zij waren beide opgevoed in de leer van de Gereformeerde Gemeente, maar verlieten die kerk vanwege een conflict over betaalde plaatsen. Daarna zijn ze een groot aantal jaren niet meer naar de kerk gegaan.
Er werd niet veel gepraat in het gezin, het was zoals het was en over de redenen waarom iets wel of niet mocht was geen discussie: ‘Omdat ik het zeg……’ Het uitten of tonen van gevoelens en of emoties heb ik altijd wel gemist, niet klagen maar dragen was eigenlijk het motto. Het is natuurlijk ook een heel andere generatie die zelf op deze manier is opgevoed en dat ook naar hun kinderen overbracht.
Als er zorgen waren was haar gezegde meestal: ‘Maar de Heer zal uitkomst geven’ en daaruit haalde zij dan de kracht om door te gaan. Mijn vader zag vaak beren op de weg, maar moeder was dan de doortastende van de twee.
Er werd altijd hard gewerkt om maar vooral alles schoon te hebben en houden. Stel je voor dat de mensen er iets van zeggen…. Heb je een schone onderbroek aan, want als er wat gebeurd…… Het oordeel van anderen was belangrijk, maar haar eigen oordeel over anderen was vaak ook niet mis. Dat is nooit anders geworden en daardoor kwamen en gingen vriendschappen.
Ze was al vanaf relatief jonge leeftijd vaak ziek, migraine, reuma, artrose, hart en longklachten enz. Het was tevens een manier om aandacht te krijgen. In tegenstelling tot ‘niet klagen maar dragen’ werd ieder zichtbaar hulpmiddel ingezet om duidelijk te maken dat zij wat mankeerde. De lijst met medicijnen was ellenlang…en als verpleegkundige heb ik het daar vaak met haar over gehad….maar er mocht écht niets af.
Het overlijden van mijn vader in 2003 was uiteraard een heel erg ingrijpende gebeurtenis, zeker omdat het door een ongeval kwam. Dat heeft haar volgens mij wel geknakt. Daarna volgde de verhuizing naar Simarowa waar ze op een strategische hoek woonde waardoor ze alles en iedereen die langs kwam in de gaten kon houden. Met haar elektrische rolstoel kon ze komen waar ze wilde en onderhield zo haar sociale contacten. Ik werkte in die tijd bij Amandelhof en kon haar daardoor dagelijks na mijn werk even bezoeken. Daar heb ik wel dierbare herinneringen aan omdat ze in de één op één contacten erg gezellig was en we werkelijk over van alles en nog wat hebben kunnen praten. Steevast kreeg ik wekelijks een tasje fruit mee, of een potje stoofpeertjes of rode kool, die ze lang zelf maakte. Het was haar manier om te uitten dat ze van me hield, want zeggen kon ze het niet. Ze was ook onuitgesproken trots op het feit dat ik manager was en ze reed dan als de koningin rond in het huis waar haar zoon de baas was……maar dat was ik eigenlijk niet.
Heel langzaam ging ze achteruit en haar sociale contacten namen af. Het gezegde ‘het lijfje wil niet meer maar het kopje is nog goed’ heb ik heel vaak gehoord en dat klopte ook tot op hoge leeftijd. Zo veel feiten en feitjes die ze nog wist. Met ieder bezoek was duidelijk dat het minder goed ging met haar. Als echt oorlogskind die gebrek had gekend verzamelde ze kleding, schoenen en eten. Kasten en koelkasten vol. Hier en daar wat over de datum….of een vlekje….dat paste zo niet bij mijn moeder.
Ze kreeg thuiszorg en huishoudelijke hulp en op een gegeven moment heb ik ook moeten regelen dat de medicatie werd overgenomen. Steeds een stapje terug. Het geheugen werd minder en ze lag meer en meer te rusten. Hobby’s lukten niet meer, interesses namen af. Steeds met haar in gesprek over hoe het ging en steeds dezelfde antwoorden: ik eet en drink goed, mensen bellen me of bezoeken me dus het gaat goed. Het was haar realiteit, maar de realiteit was dat ze langzaam minder wist, meer ging bellen om hulp van de zorg en vooral met mijn jongste zusje. Op de gekste tijden met de gekste vragen. Ze was wel zo slim om de zorg per telefoon en niet met het hals alarm te bellen, ze wist heel goed dat ze dan zou moeten betalen.
Recent met haar gesproken over het aanvragen van een indicatie voor een verpleeghuis. Niet om direct opgenomen te worden, maar als voorzorg voor als het écht niet meer zou gaan. Om een lange wachttijd te voorkomen. Ze werkte daar wel aan mee, maar zei: ik wil hier niet weg ! Op de dag dat de indicatieadviseur kwam had ze zich helemaal opgepept, wist antwoorden op bijna alle vragen en was toen de adviseur weg was helemaal schoon op (zoals zij dat altijd noemde).
Het laatste weekend zijn mijn zussen op bezoek geweest en kreeg ik een bericht dat ze zo anders was, dat het niet goed ging. Op dinsdagmorgen ben ik samen met mijn zusje naar haar toe gegaan en we troffen haar in bed aan. De kapster die ze al jaren had was bij haar en probeerde nog een boterham en wat drinken te geven. Wij hebben de zorg overgenomen en moeder in haar stoeltje gebracht in haar duster met een lekkere warme deken over haar benen. Samen de flat opgeruimd en schoongemaakt en daarna moeder gewassen en verschoond in bed gelegd….ze was echt op. Ik heb de huisarts gebeld en samen met mijn zus een gesprek gehad met de zorg. Daarna zijn we tegen 12 uur weggegaan. Om half twee was een gesprek/bezoek gepland met de arts, zorg en twee zussen. Toen zij aankwamen was ze rustig in haar slaap overleden.
Ik heb er vrede mee, lang geleefd, zacht gestorven en géén verpleeghuis !
My mother
Born on October 14th, 1930 in Driebergen - Rijssenburg as the eldest daughter in a family with four children. She had one sister and two brothers, her father worked as a bricklayer and mother was a housewife. It was a laborer family and my mother told (sometimes disappointed) that she was unable to study due to lack of money. As a young girl she already was, as it was called, a housemaid and had to work hard to contribute to the family budget. She has experienced it as inequality because the younger children did not have to work. Furthermore, it was a strict religious family where the father was the boss and mother was covering all problems under a blanket of charity ... and that's always been the case as far as I remember. It was a divided family that rarely,or never, really showed harmony between the children and between children and especially dad.
She met my father during an evening stroll on the Slotlaan in Zeist, which was the way to find a partner in those years . They got married on March 10th, 1955 and on the pictures from the marriage I see two beautiful young people who confidently looked forward to a future together.
They got five children four daughters and one son, born in 1956, 1958, 1962 and 1970. That's four instead of five dates, and that's right when she was 40 they got a twin.
My father was a factory worker and mother had workhouses to help paying the bills. It will probably not have been easy for them, but until her last year she always proudly told me how she never had a penny debt. As a child I did not understand that some things I did not get cause they were too expensive. For years I have been a kind of angry. There is one picture of me as a football player in Jonathan. A team with dark green shirts and my shirt was a few shades lighter. How could they do that to me? Later when I had children of my own and financial ends to tie up I understood. I was lucky I was allowed to play football despite limited resources.
On Saturday, my father always went fishing and in the afternoon we usually visited grandparents Woudenberg, On Sundays visiting grandparents from mothers side. From my 8th year I think we went back to the church. They were both brought up in the teachings of the Reformed Church, but left that church because of a conflict over paid places. Then they haven’t gone to church for many years.
There was not much communication in the family, it was as it was and the reasons why something should happen or not was no discussion, "Because I say so ......" I always missed the expression or showing of feelings or emotions. ‘Do not complain but bear’ was actually the motto. It is also a very different generation who was raised this way and also transferred that to their children.
If there were worries or problems she often said: "But the Lord will give a solution" and there she found the strength to go on. My father often saw things gloomy, but then mother was the resolute of the two.
She has always worked hard to keep everything clean and tidy. Imagine that people would say something .... Do you wear clean underwear, because if something happens ...... The judgment of others was important, but her own judgment about others was often harsh. It never has changed and therefore friendships came and went.
She was often sick from a relatively young age, migraines, rheumatism, arthritis, heart and lung problems etc. It was also a way to get attention. Unlike 'not complain but bear' each visibly helptool was used to make clear that something was wrong with her in terms of health. The list of medication was extremely long ... and as a nurse, I often discussed that with her ... but there really should not even one be stopped.
The death of my father in 2003 was obviously a very traumatic experience, especially since it was an accident. It does have snapped her I think. Then came the move to Simarowa where she lived in a strategic corner so she could keep everyone and everything that came along in the eye. With her electric wheelchair she could get what she wanted and kept her social contacts. I worked at that time in Amandelhof and every day after my work I did visit her. There I have fond memories because she was very cozy in the one on one contact and we really talked about anything. I received a fruit bag, or a jar of stewed pears and red cabot every week , which she made herself for a long time. It was her way to express that she loved me because she was unable to say it. She was also unspoken proud on the fact that I was manager and then drove around like the queen in the nursinghome where her son was the boss ...... but I was not… actually.
Slowly she went down and the number of social contacts went down also. The saying "the body does not want, but the head is still good," I've heard quite often and also that was a fact even on high age. So many facts and details which she knew. With each visit, it was clear that she was less okay. A real war child she was which lack'd a lot and she collected clothes, shoes and food. Cupboards and fridges stocked. Here and there over the expire date ... or a spot on her dress ... that was so not my mother.
She received home care and domestic help, and at some point I also had to arrange that the medication was taken over. Every time a step back. The memory became less and she had to rest more and more. Hobbies she couldn’t manage anymore, interests decreased. She kept telling me: I eat and drink well, people call me or visit me so it's going well. It was her reality, but the reality was that she knew less and less, started to call more often for help from the care and especially with my youngest sister. At the oddest times with the craziest questions. She was smart enough to call the care by phone and not use the neck alarm, she knew that she would have to pay.
Recently I talked to her about applying for an indication for a nursing home. Not to be taken directly to, but as a precaution for when it really should not go anymore. To avoid a long waiting period. She agreed and coöperated, but said: I will not leave here! On the day the consultant came for the indication she had totally prepared herself, did answer almost all questions right. Then when the adviser left she was completely exhausted.
The last weekend my sisters came to visit and I got a message that she was so different, that it was not good. On Tuesday I went to her with my sister and we found her in bed. The hairdresser she had for years was with her and even tried tp give a sandwich and a drink. We have taken over and brought mother in her chair in her housecoat with a nice warm blanket over her legs. Cleaned the appartement, changed the sheets and laid her in bed ... she was really too tired. I called the doctor and together with my sister had a talk with the nurses. Then we left at 12 o'clock. At half past two there was a conversation / visit scheduled with the doctor, care and two sisters. When they arrived she was deceased peacefully in her sleep.
I have peace with it, she lived long, she had softly died and did NOT have to go to a nursing home!